Tâlip (طالب) (çoğ. tâlibân, tullâb)

Kelime anlamı olarak “isteyen, istekli, talep eden” manalarına gelen tâlip, Alevilik ve Bektaşilik’te yola girmek isteyen, nasip almaya aday olan kimseyi ifade eder. Ayrıca yolu sürdüren, ikrar vermiş canlar için de kullanılır.

ETİMOLOJİ

Arapça ṭ-l-b (طلب) kökünden türemiş olup “istemek, aramak” anlamlarını taşır. İslam kültüründe ilim öğrenen öğrenciler için de “tâlibü’l-ilm” şeklinde kullanılmıştır.

TERİMSEL ANLAMI

Alevilik ve Bektaşilik’te tâlip:

  1. Henüz ikrar vermemiş, yola girmeye aday kişi
  2. İkrar verip yola girmiş, bir mürşide/pire bağlanmış can
  3. Musahiplik erkânında henüz musahip edinmemiş kimse

anlamlarında kullanılır.

YOLA GİRİŞ VE TÂLİPLİK

Tâlip olmak isteyen kişi öncelikle bir rehber edinmeli ve onun aracılığıyla bir mürşide/pire bağlanmalıdır. Bu süreçte:

  1. Rehber, tâlibi yolun adap ve erkânı hakkında bilgilendirir
  2. Tâlibin yola uygunluğu araştırılır
  3. Tâlip, belirli bir hazırlık döneminden geçer
  4. İkrar cemi ile yola kabul edilir

GÖREV VE SORUMLULUKLARI

Tâlibin temel sorumlulukları:

  • Mürşidine/pirine bağlılık
  • Dört Kapı Kırk Makam’ı bilmek ve uygulamak
  • Eline, diline, beline sahip olmak
  • Musahip edinmek
  • Düşkünlükten kaçınmak
  • Cem erkânlarına katılmak
  • On İki Hizmet’i öğrenmek
  • Üç Sünnet Yedi Farz’ı yerine getirmek

HIYERARŞİK YAPI

Alevi-Bektaşi yol düzeninde tâlip:

  1. Pir/Mürşid
  2. Dede
  3. Rehber
  4. Tâlip

hiyerarşisinde en alt basamakta yer alır.

MODERN DÖNEM

Günümüzde tâliplik kurumu, geleneksel yapısından bazı farklılıklar gösterse de özünü korumaktadır. Kent yaşamı ve modernleşme süreciyle birlikte:

  • Dedelik kurumuna erişim zorlaşmış
  • Musahiplik uygulamaları azalmış
  • Cem erkânlarına katılım seyrekleşmiş olsa da tâliplik, Alevi-Bektaşi yolunun temel kurumlarından biri olmaya devam etmektedir.

EDEBİYATTA TÂLİP

Alevi-Bektaşi şairlerinin deyiş ve nefeslerinde tâlip kavramı sıkça işlenmiştir. Örneğin:

“Tâlip olan yola gelmez mi böyle Mürşidine hizmet kılmaz mı böyle”

Pir Sultan Abdal

“Tâlip rehberinden ikrar almalı Rehber tâlibini pire vermeli”

Şah Hatayi

KAYNAKÇA

  1. Korkmaz, Esat (2003). Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü
  2. Yaman, Ali (2004). Alevilik’te Dedelik ve Ocaklar
  3. Melikoff, Irene (1993). Uyur İdik Uyardılar
  4. Oytan, M. Tevfik (2007). Bektaşiliğin İçyüzü
  5. Noyan, Bedri (1995). Bektaşilik Alevilik Nedir?
  6. Bozkurt, Fuat (1990). Aleviliğin Toplumsal Boyutları