Seyr ü Sülûk (سيروسلوك)
Etimoloji
- “Seyr” kelimesi Arapça kökenli olup, “yürüme, gezme, seyretme” anlamlarına gelir.
- “Ü” Farsça kökenli bir bağlaç olup, “ve” anlamındadır.
- “Sülûk” kelimesi de Arapça kökenli olup, “yola girme, yol tutma” anlamlarını taşır.
Tanım
Tasavvufta manevi olgunlaşma ve Allah’a ulaşma yolunda çıkılan içsel yolculuğu ifade eder. Bu süreç, dervişin veya talibin, mürşidinin rehberliğinde nefsini terbiye ederek manevi mertebeleri aşma çabasını kapsar.
Tarihsel Arka Plan
İslam tasavvufunun erken dönemlerinden itibaren var olan bu kavram, 9. yüzyıldan itibaren sistematik bir hal almaya başlamıştır. Özellikle Bayezid-i Bistami (ö. 848) ve Cüneyd-i Bağdadi (ö. 910) gibi sufi önderlerin öğretileriyle şekillenmiştir.
Alevi-Bektaşi Geleneğindeki Önemi
Alevi-Bektaşi yolunda seyr ü sülük, “Dört Kapı Kırk Makam” öğretisiyle yakından ilişkilidir. Bu öğretide, manevi yolculuk şeriat, tarikat, marifet ve hakikat kapılarından geçerek tamamlanır. Her kapının on makamı vardır ve toplamda kırk makam kat edilir.
Uygulama
Seyr ü sülük sürecinde talip, mürşidinin (pir veya dede) gözetiminde çeşitli riyazet (nefis terbiyesi) uygulamaları yapar. Bu uygulamalar arasında oruç tutmak, az uyumak, az konuşmak, tefekkür etmek ve zikir çekmek gibi pratikler yer alır.
Aşamalar
Geleneksel tasavvuf öğretisinde seyr ü sülük yedi aşamadan oluşur:
- Nefs-i Emmare: Kötülüğü emreden nefis
- Nefs-i Levvame: Kınayan nefis
- Nefs-i Mülhime: İlham alan nefis
- Nefs-i Mutmainne: Tatmin olmuş nefis
- Nefs-i Razıye: Razı olan nefis
- Nefs-i Merziyye: Kendisinden razı olunan nefis
- Nefs-i Kamile: Olgunlaşmış nefis
Alevi-Bektaşi geleneğinde bu aşamalar, “Dört Kapı Kırk Makam” öğretisiyle yorumlanır ve uygulanır.
Kaynakça
- Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Korkmaz, E. (2016). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
- Yılmaz, H. K. (2007). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Noyan, B. (1995). Bektaşilik Alevilik Nedir?. İstanbul: Ant Yayınları.
- Melikoff, I. (2010). Uyur İdik Uyardılar: Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları. İstanbul: Demos Yayınları.