Meydan (میدان)
Alevilik ve Bektaşilik’te cem ritüellerinin gerçekleştirildiği, kutsal kabul edilen ibadet alanı. “Dar” veya “Kırklar Meydanı” olarak da anılan meydan, talibin ikrar verdiği, görüldüğü, sorulduğu ve hizmet gördüğü manevi mekândır.
ETİMOLOJİ
Farsça kökenli “meydân” sözcüğünden gelir. “Alan, saha, açıklık” anlamlarını taşır. Tasavvuf geleneğinde “hakikat alanı” olarak sembolik anlam kazanmıştır.
MEYDAN KAVRAMI
- Fiziksel Boyut:
-
- Cemin yapıldığı alan
- On İki Hizmet’in görüldüğü mekân
- Postların serildiği yer
- Dâr’a durma alanı
- Manevi Boyut:
-
- Hakk’ın divanı
- Kırklar Meydanı temsili
- Ehl-i Beyt makamı
- Mansur’un darağacı
MEYDANIN DÜZENİ
- Fiziki Yapı:
-
- Eşik (kapı)
- Mürşit postu
- On İki Hizmet postları
- Çerağ/Delil yeri
- Dâr noktası
- Mihman yeri
- Zakir köşesi
-
Oturma Düzeni:
-
- Kadın-erkek karışık (müsahipli çiftler)
- Dede/mürşit postunda
- Hizmet sahipleri postlarında
- Canlar halka şeklinde
MEYDAN KURALLARI
- Giriş Âdâbı:
-
- Eşiğe niyaz
- Sağ ayakla giriş
- Meydana selam verme
- İzin alma (“destur”)
- Davranış Kuralları:
-
- Meydana sırt dönmeme
- Yüksek sesle konuşmama
- Post üzerinden geçmeme
- Ayak uzatmama
- Bacak bacak üstüne atmama
MEYDANDAKİ HİZMETLER
- İbadet Hizmetleri:
-
- Cem erkânı
- Semah dönme
- Kurban-lokma
- Gülbank çekme
- Dâr’a durma
- Toplumsal İşlevler:
-
- Görgü görme
- Musahiplik erkânı
- Düşkün kaldırma
- Birlik-beraberlik sağlama
- Sorun çözme
MEYDAN SEMBOLİZMİ
- Kozmolojik Temsil:
-
- Dört kapı
- On iki post
- Yedi ulu ozan
- On dört masum-u pak
- On yedi kemerbest
- Kutsal Mekânlar:
-
- Kâbe temsili
- Kerbela sembolizmi
- Hacı Bektaş dergâhı
- Ali’nin makamı
GÜNÜMÜZDE MEYDAN
- Modern Uygulamalar:
-
- Cemevlerindeki meydan düzeni
- Kentsel dönüşüm etkileri
- Mimari değişimler
- İşlevsel adaptasyonlar
- Koruma Çabaları:
-
- Geleneksel düzenin sürdürülmesi
- Meydan âdâbının öğretilmesi
- Ritüellerin yaşatılması
- Genç nesillere aktarım
KAYNAKÇA
- Yaman, Ali (2011). Alevilik’te Dedelik ve Ocak Sistemi. İstanbul: Karacaahmet Sultan Derneği Yayınları.
- Ersal, Mehmet (2016). Alevilik: Kavramlar ve Ocak Sistemi. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları.
- Korkmaz, Esat (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
- Noyan, Bedri (1995). Bektaşilik Alevilik Nedir? İstanbul: Can Yayınları.
- Üzüm, İlyas (2009). Günümüz Aleviliği. İstanbul: İSAM Yayınları.
- Bozkurt, Fuat (2006). Buyruk: İmam Cafer-i Sadık Buyruğu. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Kaygusuz, İsmail (1995). Alevilikte Meydan Erkânı. İstanbul: Alev Yayınları.
- Birge, John Kingsley (1991). The Bektashi Order of Dervishes. London: Luzac Oriental.