Diaspora Alevileri, tarihsel olarak anayurtları olan Anadolu’dan çeşitli nedenlerle göç ederek farklı ülkelere yerleşmiş Alevi topluluklarına verilen genel addır. Diaspora Alevileri, gittikleri ülkelerde yeni sosyal, kültürel ve siyasi ortamlarda yaşamlarını sürdürürken, Alevi kimliklerini, inançlarını, geleneklerini ve kültürlerini de koruma ve yaşatma çabası içindedirler. Diaspora Aleviliği, hem Alevi inancının evrensel değerlerini yansıtır hem de yerleştikleri ülkelerin koşulları ve kültürel etkileşimleriyle farklılıklar gösterir.

Diaspora Kelimesinin Kökeni:

Diaspora”, Yunanca kökenli bir isimdir. “Dia” (arası, boyunca) ve “speirein” (saçmak, yaymak) kelimelerinin birleşiminden oluşur. “Diaspora” kelimesi, bir topluluğun ana vatanından ayrılarak farklı ülkelere yayılması anlamına gelir.

Diaspora Aleviliğinin Tarihsel Süreci ve Nedenleri:

  • Göç Nedenleri:

    • Ekonomik Nedenler: İş bulma, daha iyi yaşam koşullarına sahip olma gibi ekonomik nedenler, Alevilerin göç etmesinde önemli bir rol oynamıştır.

    • Siyasi Baskı ve Ayrımcılık: Türkiye’de Alevilere yönelik geçmişte yaşanan baskılar, ayrımcılıklar, katliamlar ve devlet politikaları, Alevilerin göç etmesine yol açmıştır.

    • Siyasi Sığınma: Bazı Aleviler, Türkiye’deki siyasi olaylar ve baskılar nedeniyle sığınma talebinde bulunarak farklı ülkelere yerleşmişlerdir.

    • Aile Birleşimi: Daha önce göç etmiş ailelerin diğer fertlerinin de daha sonra farklı ülkelere gelmesi, diaspora Alevi nüfusunu artırmıştır.

  • Göç Yönleri: Alevilerin en çok göç ettiği ülkeler arasında Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya, İngiltere, İsviçre, Belçika, İskandinav ülkeleri ve Kuzey Amerika ülkeleri bulunmaktadır.

Diaspora Aleviliğinin Özellikleri:

  • Kimlik Koruma: Diaspora Alevileri, gittikleri ülkelerde Alevi kimliklerini koruma ve yaşatma çabası içindedirler. Bu çaba, dernekler, vakıflar, cemevleri ve kültürel etkinlikler aracılığıyla gerçekleşir.

  • Örgütlenme: Bulundukları ülkelerde dernekler, vakıflar, federasyonlar ve çatı örgütler kurarak örgütlenmişlerdir. Bu örgütler, Alevi inancının ve kültürünün korunması, yayılması ve tanıtılması için faaliyet gösterirler.

  • Cemevleri: İbadetlerini gerçekleştirmek, cem törenlerini yapmak, kültürel faaliyetlerde bulunmak ve toplumsal dayanışmayı sağlamak amacıyla cemevleri kurmuşlardır. Cemevleri, diaspora Alevileri için önemli birer toplanma ve buluşma merkezi haline gelmiştir.

  • Kültürel Etkinlikler: Kültürel etkinlikler (konserler, paneller, konferanslar, seminerler, festivaller vb.) düzenleyerek Alevi kültürünü yaşatmaya ve tanıtmaya çalışmaktadırlar.

  • Eğitim Çalışmaları: Alevi inancını ve kültürünü gelecek nesillere aktarmak amacıyla, diaspora Alevileri çocuk ve gençlere yönelik eğitim çalışmaları yapmaktadırlar. Bu çalışmalar, ana dilde eğitim, inanç eğitimi ve kültürel mirasın aktarılmasını içerir.

  • Sosyal Yardım ve Dayanışma: Diaspora Alevileri, sosyal yardım ve dayanışma faaliyetleri yürütürler. İhtiyaç sahibi Alevilere yardım eder, toplumsal dayanışmayı güçlendirir ve çeşitli sosyal projeler geliştirirler.

  • Siyasi Katılım: Gittikleri ülkelerin siyasi süreçlerine katılırlar, Alevi haklarını savunur, ayrımcılığa karşı mücadele ederler ve demokrasi, insan hakları gibi evrensel değerleri desteklerler.

  • Evrensel Değerler: Evrensel değerlere, insan haklarına, demokrasiye, barışa, eşitliğe ve adalete büyük önem verir. Bu değerler, Alevi inancının özünü oluşturur.

  • Adaptasyon ve Değişim: Diaspora Aleviliği, gittikleri ülkelerin kültürel ortamlarına uyum sağlarken, bazı geleneksel uygulamalarda da değişiklikler yaşamışlardır.

Diaspora Aleviliğinin Karşılaştığı Zorluklar: 

  • Asimilasyon Tehlikesi: Diaspora Alevilerinin, gittikleri ülkelerde asimilasyon tehlikesiyle karşı karşıya kalmaları söz konusudur. Özellikle yeni neslin Alevi inancından ve kültüründen uzaklaşma riski bulunmaktadır.

  • Dil Sorunu: Yeni neslin anadilini (Türkçe, Zazaca, Kürtçe) yeterince öğrenememesi, kültürel aktarımda birtakım sorunlar oluşmasına neden olabiliyor.

  • Kimlik Çatışması: Hem Alevi kimliklerini koruma hem de gittikleri ülkelerin toplumuna uyum sağlama arasında kimlik çatışması yaşanabilmektedir

  • Maddi Kaynaklar: Dernekler, vakıflar ve cemevleri gibi Alevi kurumlarının maddi kaynakları sınırlı olmaktadır.

  • Yasal Engeller: Bazı ülkelerde, Alevi inancının ve kurumlarının yasal olarak tanınmaması gibi engeller yaşanabilmektedir.

  • İnanç Farklılıkları: Alevilik içinde farklı görüşlere ve uygulamalara sahip farklı gruplar bulunmaktadır. Bu farklılıklar, diaspora Alevileri arasında da zaman zaman tartışmalara ve bölünmelere neden olabilimektedir.

Diaspora Aleviliğinin Önemi:

  • Alevi Kimliğinin Yaşatılması: Diaspora Aleviliği, Alevi kimliğinin, inancının ve kültürünün gelecek nesillere aktarılması için önemli bir rol oynamaktadır.

  • Alevi Sesinin Duyurulması: Diaspora Alevileri, Alevi sorunlarının, hak taleplerinin ve Alevi kültürünün dünya çapında duyurulmasına katkı sağlamaktadırlar.

  • Evrensel Alevi Değerlerinin Yayılması: Diaspora Aleviliği, Alevi inancının evrensel değerlerini (insan sevgisi, hoşgörü, eşitlik, adalet vb.) farklı kültürlere yaymaktadır.

  • Kültürel Zenginlik: Diaspora Alevileri, gittikleri ülkelerin kültürel zenginliğine katkı sağlamakta ve farklı kültürlerle etkileşim içinde bulunmaktadırlar.

Sonuç:

Diaspora Alevileri, anayurtları olan Anadolu’dan çeşitli nedenlerle göç ederek farklı ülkelere yerleşmiş Alevi topluluklarıdır. Alevi kimliklerini, inançlarını ve kültürlerini koruma çabası içindedirler. “Diaspora” kelimesi Yunanca kökenli olup “yayılma” anlamına gelirken, “Alevi” kelimesi Arapça “Ali” kelimesinden türemiştir.