Alevilerin yüzyıllardan beri maruz kaldığı aşağılama ve iftiralarda kast edilen mum,1 cem süresince sürekli yanması sağlanan ve cem sonunda dua ile dede tarafından dindirilen delil (çerağ) dir. Cem, delilin uyarılması (yakılması) ile başlar. Cem sonunda dede tarafından dua ile dindirilir.2
Bu delilin yanmasında tereyağı veya kesilen kurbanların iç yağı kullanılır. Delilin yanında delilci olarak bulunan hizmet sahibi cem süresince onun sürekli yanmasını sağlar. Delilci, cemde delilin sürekli yanmasını sağlayamaz; delile yağ eklemeyi geciktirir ya da herhangi bir ihmalden delil sönerse, delilci bu hatasından dolayı bir kurban kesme yükümlülüğü altına girer. Delilin (çerağın) sürekli yanar vaziyette olması sağlanır. Çünkü delilin o meydanı hem fiziksel hem de manevi olarak aydınlattığı kabul edilir.
Yeni bir çerağ hazırlama işlemi şöyle yapılır: Çerağ fitilini yapmaya yeterli bir miktar bez, eritilmiş içyağı ile dolu olan kaba bandırılarak bezin yağı iyice emmesi sağlanır. Daha sonra bezin üzerine pirinç tanesi iriliğinde tuz atılarak rulo şeklinde dürüm gibi sarılıp bağlanır. Bağlanan bu rulo delilin fitilini oluşturur. Bu fitil, çerağın kabı içerisine dikilerek etrafı yağ ile doldurulur ve fitille birlikte donan yağ, çerağı oluşturur. Alevilerin kente gelmesiyle başlayan süreçte uygulanan cemlerde yakılan çerağ olarak mum kullanılmaktadır.
Dipnotlar
1 – 16. yüzyılda özellikle Yavuz – Şah İsmail çatışması sonrası Alevilerin Şah yanlısı olmasından dolayı Şeyhülislamlar tarafından verilen fetvalar da Alevilerin (Kızılbaşların) mum söndü yaptığına dair vurgulamalar mum söndü iftirasının yerleşmesinde etkili olmuştur.
2 – Bazı yörelerde çerağ uyarılması cem birlemeden hemen önce yapılmaktadır. Bunu da sürek farklılığı olarak yorumlayabiliriz.
Hüseyin Dedekargınoğlu
Kaynakça
/sö