Dede ve Dedelik Kurumu

Dede ve Dedelik Kurumuadmin2024-10-03T19:31:34+01:00

Tanım

Dede, Alevi-Bektaşi geleneğinde dînî önderlik ve rehberlik görevini üstlenen, ocakzade soyundan gelen, toplumda saygın konuma sahip manevi liderdir. Dedelik kurumu, Alevi toplumunun sosyal ve dînî yapılanmasının temel taşıdır.

Tarihsel Arka Plan

Dedelik kurumu, Türklerin İslamiyet öncesi inanç sistemlerindeki kam/şaman geleneği ile İslami dönemdeki seyyidlik geleneğinin sentezinden doğmuştur. Anadolu Aleviliğinde dedeler, Hz. Muhammed’in soyundan geldiklerine inanılan “seyyid” ailelerinden olup, çoğunlukla Ehlibeyt soyuna dayandırılırlar. Tarihsel süreçte, özellikle Osmanlı döneminde, dedelik kurumu Alevi toplumunun kimliğinin korunmasında ve sürdürülmesinde hayâti rol oynamıştır.

İnanç ve Uygulamadaki Yeri

Dedenin Görevleri

Cem âyinlerini yönetmek
Toplumsal anlaşmazlıkları çözmek (düşkünlük cezası vermek veya kaldırmak)
Musâhiplik âyinini gerçekleştirmek
Cenâze hizmetlerini yürütmek
Alevî öğretisini yeni nesillere aktarmak

Dedelik Kurumunun Başlıca Özellikleri

Soydan geçme (ocakzâdelik)
Ehlibeyt soyundan gelme (seyyidlik)
Belirli bir bilgi birikimine sahip olma
Toplum tarafından “ikrâr” verilmiş olma

Dedelikte Kademeler

Alevi-Bektaşi geleneğinde, dedeler arasında hiyerarşik bir düzen mevcuttur. Bu düzen:

Mürşid
Pir
Rehber

şeklinde belirlenmiştir.

Her dedenin bağlı olduğu bir “ocak” ve yine ocaklar arasında da hiyerarşik bir yapı bulunmaktadır.

Modern Dönemde Dedelik

Kentleşme ve modernleşme süreçleriyle birlikte dedelik kurumu önemli değişimler geçirmiştir. Bunlar arasında:

Geleneksel rollerinin bir kısmını kaybetme
Yeni nesil dedelerin eğitim süreçlerinin farklılaşması
Dede ocaklarının işlevlerinin değişmesi
Kent Alevîleri için yeni hizmet modellerinin geliştirilmesi

İlgili Kavramlar

Ocak sistemi
Cem âyini
Musâhiplik
Düşkünlük
Rızâlık / Râzılık

Kaynakça

Yaman, Ali (2004). Alevilik’te Dedelik ve Ocaklar. İstanbul: Karacaahmet Sultan Derneği Yayınları
Erseven, İlhan Cem (1990). Alevilerde Semah. Ankara: Ürün Yayınları
Melikoff, Irène (1993). Uyur İdik Uyardılar. İstanbul: Cem Yayınevi

Inter-religious Practices and Saint Veneration in the Muslim World studies the immortal saint Khidr/Khizr, a mysterious prophet and popular multi-religious figure and Sufi master venerated across the Muslim world. (…) devamını oku

This book evaluates the Turkish nation-building process from the Ottoman Empire to today, considering the role of Islam in this process. It gives insight into what has changed and not changed in this process. The book explains to readers that the Islamisation of the country is not a coincidence. Rather, Islamism has been grown symbiotically with the secular Republican regime through the organizational power of Islamic sects and with the assistance of the West. (…) devamını oku

Bedreddin – Börklüce – Torlak Kemal – Aygıloğlu – İzmiroğlu Cüneyd Bey – Konargöçerler – Karaburun Coğrafyası – Balkanlar – Tovucalılar – Balkan Toplulukları ve Musa Çelebi İlişkisi – Bogomiller – Sakızda Kurulan Cumhuriyet – Rıza Şehri – Kırılan Kulluk Kalıbı ve daha fazlası… Belge ve Kayıtlarla (…) devamını oku

The Kizilbash were at once key players in and the foremost victims of the Ottoman-Safavid conflict that defined the early modern Middle East. Today referred to as Alevis, they constitute the second largest faith community in modern Turkey, with smaller pockets of related groups in the Balkans. Yet several aspects of their history remain little understood or explored. (…) devamını oku

The Bektashi dervish order is a Sufi Alevite sect found in Anatolia and the Balkans with a strong presence in Albania. In this, his final book, Robert Elsie analyses the Albanian Bektashi and considers their role in the country’s history and society. Although much has been written on the Bektashi in Turkey, little has appeared on the Albanian branch of the sect. (…) devamını oku

Alevilikte kadın ile erkeğin eşit olduğu yaygın olarak benimsenen bir görüştür. Alevi inancında yer bulan eşitlik söylemi ve pratiği sanki toplumsal ya da gündelik hayatın içinde aynen varmış gibi düşünülür, kabul edilir. Doğruluk payı taşısa da bunun inanç ve toplumsal hayat ayrımını ortadan kaldıran bir yanılsama olduğu söylenmelidir çünkü inanç referanslarının söyledikleri ile toplumsal yaşamın ürettiği pratikler arasında büyük bir fark vardır. (…) devamını oku