Sinan Özcan

*Görsel temsîlidir.

Osmanlı döneminde Kızılbaşlar aleyhinde çıkartılan fetvalar oldukça sert ve olumsuz bir tutum sergilemiştir. Bu fetvâların bazıları şunlardır:

  1. Nureddin Hamza Sarıgörez’in fetvâsı: II. Bayezid döneminde verilen bu fetvâ, günümüze ulaşan en eski fetvâlardan biridir. Bu fetvâda Kızılbaşlar “kâfir” olarak nitelendirilmiştir.
  2. Kemalpaşazâde’nin fetvâsı: Yavuz Sultan Selim döneminde verilen bu fetvâ, Kızılbaşları “sapkın” ve “mürted” (dinden çıkmış) olarak tanımlamıştır.
  3. Ebussuud Efendi’nin fetvâları: Kanuni Sultan Süleyman döneminin ünlü şeyhülislamı Ebussuud Efendi, Kızılbaşlar hakkında birçok fetvâ vermiştir. Bu fetvâlarda Kızılbaşlar “zındık” ve “mülhid” (dinsiz, sapkın) olarak nitelendirilmiş ve öldürülmelerinin caiz olduğu belirtilmiştir.
  4. Diğer şeyhülislamların fetvâları: Sonraki dönemlerde de çeşitli şeyhülislamlar tarafından benzer içerikte fetvâlar verilmiştir.

Bu fetvâlar genellikle şu konuları içermektedir:

  • Kızılbaşların dinden çıkmış sayılması
  • Öldürülmelerinin caiz olması
  • Mallarının ganimet sayılması
  • Kestiklerinin yenmemesi
  • Kızılbaşlarla evlenmenin yasak olması
Pekiyi, asıl sebep ne idi?
  1. Siyasi çatışmalar: Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasındaki siyasi ve askeri rekabet, Kızılbaşların Safevilere yakınlığı nedeniyle onlara karşı sert tutum alınmasına yol açmıştır.
  2. Dînî farklılıklar: Kızılbaşların inanç ve ibâdet pratikleri, Sünnî İslâm anlayışından farklı olduğu için “sapkın” olarak görülmüştür.
  3. İsyânlar ve ayaklanmalar: Kızılbaşların çeşitli dönemlerde Osmanlı yönetimine karşı isyân etmeleri, onlara karşı sert önlemler alınmasına neden olmuştur.
  4. Merkezîleşme politikası: Osmanlı Devleti’nin merkezîleşme çabaları, yerel güçleri ve farklı inanç gruplarını kontrol altına alma isteğiyle birleşmiştir.
  5. Ortodoks İslam anlayışının güçlenmesi: Osmanlı ulemasının Sünnî İslâm anlayışını benimsemesi ve bu anlayışı devlet politikası haline getirmesi, farklı inanç gruplarına karşı toleransın azalmasına yol açmıştır.
  6. Ekonomik nedenler: Kızılbaşların kontrolündeki ticaret yolları ve ekonomik kaynaklar üzerinde hâkimiyet kurma isteği de bu fetvâların verilmesinde rol oynamıştır.
Görüldüġü üzere bu fetvâlar, Osmanlı Devleti’nin Kızılbaşlara karşı izlediği politikalara dînî meşruiyet sağlamak ve onları kontrol altına almak amacıyla kullanılmıştır.