Sultan Nevruz günü cemdir erenler,
Gönüller şad oldu ehl-i imanın,
Cemâl yâri görüp doğru bilenler,
Himmeti erince Nevruz Sultan’ın.

Cümle eşya bugün destur aldılar,
Aşk ile didâra karşı yandılar,
Erenler ceminde bâde sundular,
Himmeti erince Nevruz Sultan’ın.

Pîr Sultan’ın eydür, erenler cemde,
Akar çeşmim yaşı her dem bu demde,
Muhabbet ateşi yanar sinemde,
Himmeti erince Nevruz Sultan’ın

Bütün milletlerin kültürlerinde görülen yeni yıl törenleri, yaşama biçimlerine, coğrafyalarına, ekonomik yapılarına, inanç yapılarına uygun koşullarda, uygun zamanlarda çeşitli pratiklerle kutlanır. İnanca bağlanan yeni yıl törenleri, Asya ve Ön-Asya toplumlarında benzer iklim ve coğrafya şartlarında zaman, ad ve pratik benzerliğiyle kutlanmıştır (Malinowski, 1998:152)

İnsanlık yaşamında ırk, dil, din, cinsiyet, fiziki özürlülük ayrımı koşulsuz yapılmamalıdır ki hiç düşünmeden inancını ve kültürünü olduğu gibi yaşamına yansıtabilsin.

İnsan kendi tarihinde her zaman doğa ile ilişkilerini özel ve önemli kılmış, bu ilişkiye törensel bir şekilde yaklaşmış ve onu kutsamıştır. İyiye, güzele ve yeniye dair ne varsa, onu en sevdikleri ile özdeşleştirmiştir.

Kış aylarının durağan ve kasvetli havasından kurtulma, üretime geçebilecek, toprağı işleyebilecek, hareketsizlikten harekete dolayısı ile bereketin başlangıcı bir gündür Nevruz.

Nevruz; Farsça bir kelimedir ve yeni gün (yeni/New gün/roz) anlamına gelir. Miladi takvime göre 21 Mart günü Nevruz günüdür.
Nevruz şenlikleri, geniş bir coğrafyaya yayılmış, çeşitli kültürlerde içinde farklı ad ile yer almıştır. Nevruz şenliklerindeki pek çok motif ortak olmakla birlikte, her kültür çevresinde farklılıkların görülmesi de doğaldır.

Her sosyal grubun kutlama şekilleri Nevruzun içeriğini de değiştirmektedir. Bazı toplumlarda mitolojik kaynağa, bazı toplumlarda dini kaynağa oturtulmaya çalışılmıştır. Nevruz, çeşitli toplumlarda kendi kültürünün derinliklerindeki bir olayın kaynağı (Demirci Kawa, Ergenekon vs) olarak göstererek kültür değerleriyle özdeşleştirip sembolleştirerek bayram niteliğinde kutladıkları gündür.
Tarihsel olarak; Nevruz geleneğinin ne İslamiyetle, ne Sünnilik ne Alevilik ne de Bektaşiliğin doğuşu ile doğrudan bir bağı vardır. Yani aslında Nevruz bir dinin veya mezhebin bayramı olmayıp tarihsel ortak bir değerdir. Nevruzun bir din adına, bir etnik topluluk adına sahiplenilmesi, bağlı gösterilmesi, istismar edilmesi bir ayrılık unsuru olarak takdim edilmeye çalışılması yanlıştır. Kadim ve ortak bir gelenektir, mirastır.

Nevruz’a ilişkin söylencelerde her kültürde yer yer bu manada büyük farklılıklarla karşılaşılır. Eldeki kaynakların verdikleri bilgilere göre Nevruz, İran kökenli bir bayram olup oradan diğer ülkelere yayılmış, zamanla herkesin kendi söylencelerini de katarak kutladıkları bir yerel bayram haline gelmiştir. Ancak, gittiği her ülkede, yeni bir takım tema ve motifler alarak, anlam bakımından daha da zenginleşmiş, her halka özgü nitelikler de kazanmıştır.

Nevruz İran’dan Orta Asya’daki Türkî halklara, İslamiyet’in kabulü ile Araplara geçmiş, oradan Diyar-ı Rum diye adlandırılan Anadolu’ya ve buradan da Balkanlar’a yayılmıştır.

Nevruz, yine bu coğrafyada (Nevroz=Kürtçe Nawroz) Nawroz adı ile Kürt tarihinde Demirci Kawa efsanesinde gecen Demirci Kawa’nın kral zalim Dehhak’ı öldürmesi ve halkını özgürleşmesinin günü olarak da kutlanır.

Türk Cumhuriyetleri’nde Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Azerbaycan ile Rusya Federasyonu bünyesindeki Tataristan 21 Mart Ergenekon/Nevruz Bayramı’nı “Milli Bayram” olarak ilan etmişler, Türkiye’de de 1991 yılında Türk Dünyası ile birlikte ortak bir gün olarak resmi tatil olmaksızın bayram ilan edilmiştir.

Alevilerce Nevruz, yeni yıl ve baharın başlangıcı ile beraber inançsal boyutta; evrenin, Dünya’nın ve Adem’in yaratılışının  nurunu sembolize eden Hz. Ali’nin hem doğum günü, hem de Hz. Fatma ile evlendiği, yaradılışın sevgi ve mutluluğun alevlendiği bir gün olarak kutlanır.

Yezidiler için “sarisal-ida sersale” yeni yıl bayramı olup, Nisan’ın ilk çarşambası kutlanır. Yezidilere göre 14 Nisan gece ile gündüzün birbirine eşit olduğu gün kabul edildiğinden 14 Nisan’da kutlanır.

İranlılarda da Nevruz büyük anlama sahiptir. İranlılar her yıl Nevruz’u büyük şenliklerle yeni yılın başlangıcı olarak kutlamaktadırlar.

Orta Asya’da, Balkanlar’da, Ortadoğu’da her halk Nevruz’u bolluk ve bereket dileğiyle kendi âdetince, manasında kutlayıp şenlik yapmaktadır.

Alevi söylencelerinde Nevruz gününde gerçeklesen önemli olaylar söyle sıralanır:
*Dünya kuruluşunu bugün tamamlar.
*Hz. Muhammed’e nübüvvet bugün ihsan edilir.
*Hz. Ali bugün doğmuştur
*Bugün, Hz. Ali ile Hz. Muhammed’in kızı Hz. Fatma ile evlendiği gündür.
*Hz. Muhammed, bugün Gadir-hum’da okuduğu hutbede, Hz. Ali’yi vasi tayin eder ve Müslümanların kendisinden sonraki önderi (imamı) ilan eder.
*Bugün, Hz. Ali’nin hilafeti elde ettiği gündür.
*Bugün, Hünkâr Hacı Bektaş Veli’nin Anadolu’ya gelişinin ilk günüdür. Rum Erenlerinin Şah-ı Velayeti karşıladıkları gündür.
*Bugün, Gaip Erenleri “Kırklar’ın” toplandığı gün olarak inanılır. Bu nedenle bugün “Kırklar Bayramı” olarak da bilinir.
*Hz. Hüseyin’in intikamını almak için Muhtar Sakafi önderliğinde gizli bir teşkilat kurulur. İhtilal işareti olarak mahallelerde büyük bir ateş yakılır. Bu gün de tesadüfen 21 Mart’a denk gelir! O günden bugüne değin Alevilerce zulme başkaldırı işareti olarak ateş yakılır.
*Bugün Hz. Âdem Peygamberin yaratıldığı gündür.

Anadolu’da Alevi-Bektaşi süreğinde Nevruz erkânı sabahtan başlar. Toplu olarak sabah yemeği yenecekse, önce Dede’nin vereceği bir dua ile başlanır. Ardından herkese süt ikram edilir ve kahvaltı yapılır. Daha sonra dargınlar barıştırılır. Hasta ve yoksullar ziyaret edilir, gönülleri alınır. Yeni ölmüşlerin evlerine taziyeye gidilir. Türbe ve mezarlıklar ziyaret edilir. Nevruz şenliklerinin yapılacağı ev ve kır yerleri önceden saptandığı için, bu yerlerde tüm hazırlıklar tamamlanır.

Yaşlılar için ayrı bir mekânda, gençler için ayrı bir alanda muhabbet sofraları kurulur. Gençler kırlarda şenlikler yapar, halaylar çeker, ateş üstünden atlayarak dilekler tutarlar. Genç kızlar ve oğlanlar karşılıklı mani söylerler. Soğan kabuğu ile boyanmış yumurtalar tokuşturulur ve yenir, bolluk-bereket dileklerinde bulunulur.

Nevruz Bayramı akşamı “Meydan” açılır. Taliplere “Nasip” verilir. Cem evinde toplanılır. Tüm canlar hazır olduktan sonra, saat 20.00 civarında Nevruz Erkânı’nın icrasına başlanır. Mutluluğu paylaşmak adına Cem’de günün anlamı, Sultan-ı Nevruz ve Hz. Ali, Hz. Fatma hakkında bilgi verilir, haklarında muhabbet edilir. Gülbanklar, deyişler okunur, semahlar dönülür, 12 hizmet yürütülür, canların birlikte getirdikleri lokmaları paylaşılır.

Çiğdem Der Ki Ben Alayım
Yiğit Başına Belayım
Hepisinden Ben Alayım
Benden Ala Çiçek Var Mı
Çiçek Var Mı Hey
Al Baharlı Mavi Dağlar
Yarım Gurbet Elde Ağlar

Lale Der Ki Be Hey Tanrı
Benim Boynum Neden Eğri
Yardan Ayrı Düştüm Gayrı
Benden Ala Çiçek Var Mı
Çiçek Var Mı Hey
Çayır Çimen Doldu Dağlar
Yarim Gurbet Elde Ağlar

Nevruz Der Ki Ben Nazlıyım
Sarp Kayalarda Gizliyim
Mavi Donlu Gök Gözlüyüm
Benden Ala Çiçek Var Mı
Çiçek Var Mı Hey
Al Baharlı Mavi Dağlar
Yarim Gurbet Elde Ağlar

Sünbül Der Ki Boyum Uzun
Yapraklarım Düzüm Düzüm
Beni Ak Gerdana Dizin
Benden Ala Çiçek Var Mı
Çiçek Var Mı Hey
Çayır Çimen Doldu Dağlar
Yarim Gurbet Elde Ağlar

Zafer Kökver